گیاهان و چمن زمانی بیمار به‌حساب می‌آیند که یک موجود زنده بیماری‌زا یا عوامل محیطی موجب تغییر غیرعادی در فرآیندهای فیزیولوژیکی و حیاتی آن گردد. از آنجایی که انواع چمن طبیعی نسبت به ناملایمات محیطی بسیار حساس می‌باشد، عوامل متعددی ممکن است در ساختار آن تغییر به وجود بیاورد. این عوامل شامل موادمعدنی، مواد غذایی، آب، خاک و عوامل محیطی که باعث ایجاد بیماری می‌شود.
انواع بیماری‌های چمن به دو دسته تقسیم بندی می‌شود. 1- میکروبی 2- غیرمیکروبی
عوامل میکروبی زنده عبارتند از گونه‌هایی از ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و نمایدها و عوامل غیرمیکروبی زنده که باعث اختلالات و شرایط نامطلوب می‌گردد. مثل انواع کودها، شرایط آب‌وهوایی، خاک و مواد شیمیایی که باعث ایجاد بیماری های چمن می‌شوند.
بیماری قارچی چمن:
قارچ‌ها موجودات میکروسکوپی می‌باشند که فاقد کلروفیل بوده و بنابراین با تغذیه بر روی حیوانات و گیاهان زنده یا مرده به زندگی ادامه می‌دهند. قارچ‌ها ضد سلولی و معمولاً میله‌ای بوده و دارای سیستم تولیدمثلی هستند و از سطح خاک تا گیاه و بر روی گیاهان می‌آیند. از آنجایی که اغلب بیماری‌های چمن به‌وسیله قارچ‌ها بروز می‌کند؛ ساختار و زندگی آنها با جزئیات بیشتری مورد بحث قرار خواهد گرفت.
بیماری قارچی را می‌توان با استفاده از کولتیواتورهای مقاوم چمن‌ها، ایجاد شرایطی که برای رشد قارچ‌ها نامساعد باشد و استفاده از قارچ‌کش‌ها کنترل نمود.
باکتری‌های بیماری‌زای چمن:
این باکتری ها برای تکثیر و رشد به میزبان زنده نیاز دارند. اغلب باکتری‌ها ساپروفیت می‌باشند اما تعدادی نیز عوامل میکروبی هستند. بدون کمک آب جاری، حشرات، حیوانات یا ماشین‌ها قادر به نفوذ و یا حرکت به داخل گیاه چمن نمی‌باشند. گیاهان بیمار بخشی وسیعی از علائم بیماری را نشان می‌دهند.
اغلب بیماری‌های باکتریایی با جلوگیری از ایجاد زخم که راه ورود عامل آنها به درون یک گیاه می‌باشند؛ قابل کنترل هستند.
ویروس‌های چمن:
ویروس‌ها موجودات ریزی هستند که از اسیدنوکلئتیک و پروشین ترکیب یافته‌اند. اندازه آنها کمتر از یک میکرومتر
بوده و فقط با میکروسکوپ الکترونی قابل رویت هستند. پاره‌ای از ویروس‌ها بر اثر تغذیه موجودات ناقل میکروب (حشرات، نمایدها و قارچ‌ها) و انتقال فیزیکی شیره پرورده، از گیاهی به گیاه دیگر منتقل می‌شوند به همین علت اصولاً به روش محدود کردن انتقال آنها در قسمت‌های رویشی کنترل آنها سخت بوده و در صورت انتشار زیاد، باید کل چمن برداشته و سطح خاک را در حدود ۲۰ سانتی‌متر خاک‌برداری نموده و همچنین ضدعفونی کرد و دوباره با بذر مقاوم اقدام به کشت چمن نمود.
در ایران بیماری ویروسی چمن بسیار نادر بوده و تقریباً مشکلی فعلاً گزارش نشده است.
انواع بیماری‌های مختلف چمن:
۱– سوختگی برگی:
لکه‌های برگی، سوختگی برگی آسکوکیتائی در بسیاری از چمن‌ها شایع است. علائم اصلی این بیماری در گراس‌هایی که عنوان چمن نگهداری می‌شوند؛ سوختگی در برگ‌ها است. این بیماری در بسیاری از چمن ها پدیدار می‌شود. اگر چمن‌ها را از نزدیک بررسی کنیم، علائم بیماری به شدت بیماری بستگی دارد.
علائم متعدد معمولاً از نوک برگ به سمت پایین گسترش پیدا می‌کند. اغلب گونه‌های آسکوکیتا هستند که به رنگ‌های زرد، قهوه‌ای، قهوه‌ای سوخته یا قرمز آجری می‌باشند و در آب‌وهوای مرطوب فعالیت آنها زیاد می‌باشد و به وسیله حشرات قابل انتقال بوده و اگر در تابستان رطوبت بالا باشد و آبیاری دائمی صورت گیرد، شرایط برای ایجاد بیماری مهیا می‌شود. عوامل بیماری برای ایجاد آلودگی نیاز به لایه‌ای آب بر روی سطح برگ یا جاری شدن آب روی برگ‌ها دارد.
برای کنترل بیماری لزوماً چمن را کوتاه نگه دارید و آبیاری را در ساعات خنک روز و یا شب‌ها انجام دهید و آبیاری عمیق و با فاصله انجام دهید. برای رشد و فعال‌کردن رشد چمن‌ها از کودهای ترکیبی شیمیایی بهره ببرید و از استعمال زیاد کود ازت خودداری کنید و در تمام طول
سال از سم‌های قارچ‌کش پیشگیری کننده استفاده کنید.
۲– بیماری حفره‌ای نواری چمن:
گرچه این بیماری ممکن است در تمام گونه‌های چمن‌ها ظاهر شود و عامل آن نیز ظاهراً در تمام نقاط دنیا پراکنده شده اما در رابطه با چمن‌ها فقط از نیوزیلند گزارش شده است. علائم لکه‌های کوچک به صورت زخم‌های شکلاتی رنگ با مراکز خاکستری روشن روی برگ‌ها ظاهر می‌شود و ممکن است به صورت رگه‌های طویلی در بین برگ‌ها و غلاف‌ها گسترش یابند و در صورت شدت بیماری ممکن است در نوک برگ‌ها سوختگی دیده شود.
عامل بیماری در زمستان به شکل میسلیوم‌هائی در روزنه‌های برگ‌های آلوده و بقایای گیاهی به‌سرمی‌برد و در فصل بهار در سطح روزنه‌های تولید شده، کنیدیوم روی برگ‌های سالم پرتاب و یا بوسیله باد حمل یا پراکنده می‌شوند و هاگ‌هایی در آب‌وهوای سرد و مرطوب بهار و پاییز تولید می‌کند.
در تابستان‌های گرم‌وخشک توانایی بیماری‌زایی این قارچ را محدود می‌سازد.
روش‌های کنترل هنوز کمتر وجود دارد و برای کنترل آن می‌توان از قارچ‌های مختلف درونی و داخلی استفاده نمود.
۳– بیماری لکه برگی چمن:
بیماری سرکوسپورایی اغلب گزارشات مربوط به لکه‌های برگی که عامل آنها گونه‌های سرکوسپورا می‌باشد از نواحی شمال آمریکا به‌دست آمده‌اند. علائم این بیماری ممکن است با لکه برگی خاکستری اشتباه شود.
چمن‌های حساس به این بیماری عبارتند از؛ آگروستیس، سینودون، فستوکا و استنوتافروم بوده و علائم آن لکه‌هایی به صورت زخم روی برگ‌ها در قسمت پهنک و غلاف آن مشاهده می‌شوند. لکه‌های نوظهور اغلب به‌طور یکنواخت به رنگ قهوه‌ای تا ارغوانی هستند و بیشتر در حاشیه برگ‌ها پراکنده‌اند.
این لکه‌ها با گذشت زمان به موازات برگ‌ها ادامه خواهند یافت. برگ‌ها به‌شدت تحت تاثیر این بیماری قرار می‌گیرند و کلروزه می‌شوند و ممکن است بمیرند در نتیجه چمن تُنُک و کم می‌شود.
عامل بیماری بر روی برگ‌های آلوده و بقایای گیاهی زمستان را سپری می‌کنند و در طی روزهای گرم و مرطوب پراکنده می‌شود. اسپورها جوانه زده و منجر به ایجاد لکه‌های برگی جدید می‌شوند و آبیاری باید به طریقی انجام شود که برگ‌ها به مدت طولانی مرطوب نمانند. آبیاری در صبح‌ها یا شب‌ها انجام شود
فعالیت های گفته شده برای کنترل بیماری انواع قارچ‌ها موثر واقع می‌شوند ولی در چندین نوبت باید سم‌پاشی انجام شود و سم بر روی برگ‌ها باقی بماند.
۴– بیماری لکه چشمی چمن:
بیماری کلادوسپورمی لکه‌های شبیه به چشم که عامل آن قارچ کلادوسپوریوم است و در نقاط سرد و معتدل اروپای شمالی و آسیا می‌باشد. این بیماری تحت عنوان لکه چشمی نیز شناخته می‌شود چراکه برگ‌های بیضی شکل کوچک به‌طول ۳ میلی‌متر با مرکز قهوه‌ای روشن تا خاکستری و حاشیه بنفش یا قهوه‌ای رنگ دیده می‌شود.
تولید هاگ به.طور پراکنده صورت می‌گیرد. کنیدی‌های استوانه‌ای معمولاً دارای یک دیواره عرضی هستند و به صورت مفرد یا زنجیرهای کوچکی تولید و پخش می‌شود و باعث تولید بیماری و انتشار آن می‌شوند.
اطلاعات کمی درباره چرخه بیماری و کنترل این عامل بیماری‌زا در چمن‌ها در دست است و این قارچ اغلب در قسمت‌های سایه و نقاطی که دارای آب‌وهوای ملایم تا گرم با بارندگی فراوان است؛ مشاهده می‌شود. با توجه به بروز این بیماری در نقاط سایه با بارندگی مکرر کنترل آبیاری و عدم کاشت بعضی واریته‌ها در مناطق سایه به عنوان روش‌های مناسب برای کنترل پیشنهاد می‌گردد.
۵– بیماری لکه مسی چمن:
این بیماری اغلب در جنس آگروسیتس بروز می‌کند. این عامل بیماری‌زا موجب بروز بیماری لکه مسی در غلاف و برگ‌های جنس‌های متعددی از خانواده گرامینه می‌شود. علائم بیماری لکه مسی به صورت لکه‌های دایره‌ای شکل نامنظم پاکنده و به رنگ عنابی تا مسی ظاهر می‌شود و هر برگ دارای لکه‌های قرمز کوچکی می‌باشد که ممکن است به هم پیوسته یا تمام سطح برگ را سوختگی فراگرفته است.
در آب‌وهوای گرم و مرطوب سوختگی زیاد خواهد شد. عامل بیماری در شرایط نامساعد آب‌وهوا را به صورت اسکلروتیوم‌ها در بقایای برگ‌های آلوده به‌سرمی‌برد. در شرایط مساعد به منظور تولید اسپورم‌ها جوانه می‌زند.
کنیدی‌ها تولید شده و پس از جوانه‌زنی در چمن پخش می‌شود. این بیماری در آب‌وهوای گرم و مرطوب به‌وقوع می‌پیوندد که این بیماری ظاهراً در خاک‌های اسیدی و غیر حاصلخیز حادتر می‌باشد.
کنترل بیماری با استفاده از کودها و یا آهک ممکن می‌باشد. برای کنترل لکه مسی مفید بوده و انواع قارچ‌کش‌ها برای پیشگیری و پیشرفت و گسترش بیماری مفید واقع می شود.
۶– بیماری Dollar Spot چمن:
یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین بیماری در زمین‌های گلف چمن شمال آمریکا، ژاپن و استرالیا می‌باشد اما به ندرت بقای سایر چمن‌ها را تهدید می‌کند. این بیماری در انگلستان فقط در گونه‌ای فستوکا دیده شده است اما در سایر نقاط دنیا بر روی بسیاری از چمن‌ها هم جدیداً دیده می‌شود.
علائم این بیماری در چمن‌های کوتاه مانند چمن‌های گلف و چمن‌های بلندتر متفاوت است و در چمن‌های مناطق مسکونی و یا مناطق مشابه آنها باعث بروز سوختگی‌های لکه‌ای شکل و نامنظم به عرض ۱/۵ تا ۲ سانتی‌متر می‌شود و بیشتر بر روی سطح چمن ایجاد می‌شود.
قارچ بیماری Dollar Spot
این بیماری هم یک نوع قارچ بوده و از جنس اسکلروتینا بوده و قارچ بیماری Dollar Spot دوره‌های نامساعد آب‌وهوایی را به صورت میسلیوم نهفته در گیاهان آلوده بر روی سطح برگ‌ها می‌گذارند.
این قارچ در محیط کشت معمولاً تا جایی بقایای برگی آلوده به وسیله ابزارآلات، انسان‌ها، آب و باد و حیوانات و حشرات انتشار پیدا می‌کند و در هوای مرطوب شروع به رشد می‌کند.
کنترل بیماری از راه های زیر امکان پذیر است:
- استفاده مناسب از کودهای ازته و فسفره
- تنظیم فاصله آبیاری
- آبیاری عمیق و تا حد ممکن فاصله‌دار
- حذف شاخ و برگ درختان و کوتاه کردن چمن
- استفاده از واریته مقاوم چمن در این محل‌ها
- استفاده از قارچ‌کش‌ها
۷– بیماری لکه برگ خاکستری (بلایت):
لکه برگ خاکستری اصولاً در استنوتافروم به وقوع می‌پیوندد. زخم‌های موجود بر روی ساقه و در تمام سطح برگ‌ها را فرا می‌گیرد. وقتی شرایط محیطی برای رشد عامل بیماری‌زا مساعد می‌گردد؛ قارچ‌ها هاگ تولید نموده و این هاگ‌ها به وسیله باد، ماشین آلات، حشرات و حیوانات پخش می‌شوند.
بیماری لکه برگی خاکستری در آب‌وهوای گرم و مرطوب، بیشترین شدت خود را دارد و دمای مطلوب برای این قارچ ۲۵ الی ۳۵ درجه سانتی‌گراد است. این عامل در خاک‌های با نیتروژن زیاد شدید است و خوشبختانه قارچ‌کش‌های زیادی برای کنترل این بیماری وجود دارد.
برای کنترل این بیماری باید یکی از عوامل مانند آب، گرما و رطوبت را حذف کنیم. بهترین گزینه آب خواهد بود.
۸– بیماری Red thread چمن:
این بیماری به ویژه در طول بهار و پاییز در چمن‌های کند رشد و در مواجه با کمبود نیتروژن شایع می‌باشد.در گونه‌های پوآ، لولیوم، فستوکا و آگزوسیتس در نقاط با آب‌وهوای نیمه سردسیری مرطوب دنیا ممکن است موجب خسارت جدی گردد.
معمولاً برگ‌ها از بالا به پایین می‌میرند. وقتی هوا از رطوبت اشباع می‌شود، عامل بیماری‌زا شروع به تولید ساختمانی از هاگ‌های رنگارنگ می‌کند. در صورت مهیا شدن شرایط محیطی درباره شروع دوباره شروع به ایجاد اسپرو و هاگ و آرتروکنیدیها می‌کند. اگر هوا به مدت طولانی مرطوب باشد،رشد سریع و آلودگی بالا خواهد بود.
دمای متوسط هوا بهترین شرایط برای ایجاد این بیماری خواهد بود و رشد انفجاری می باشد. برای کنترل بیماری حذف عوامل واسطه‌های بیماری موثر خواهد بود و میزان کود خاک را با استفاده از آزمایشات خاک حفظ نمایند. استعمال کود نیتروژن به ویژه در کاهش بیماری
موثر خواهد بود اما نباید از مقادیر زیادی استفاده کنیم.
آبیاری عمیق و با فاصله در ساعات خنک انجام شود تا ایجاد رطوبت و گرما نکند و برگ‌ها مدت طولانی‌تری نباید خیس باشد. جمع آوری
چمن‌های زنده در طول دوران موجب کاهش آلودگی قارچی می‌شود و از محیط باید دور کنیم و قارچ‌کش‌های متعددی
در بازار برای کنترل آن وجود دارد و چند بار پشت سر هم به فاصله ۵ الی ۷ روز حداقل سه بار، مورد استفاده قرار گیرند.
عوامل زنده بیماری غیرمیکروسکوپی چمن چیست؟
چمن‌ها اغلب بر اثر حشرات، علف‌های هرز، خزه‌ها و جلبک‌ها مورد صدمه قرار می‌گیرند. تصور نمی‌رود هیچ یک از این عوامل موجود، موجب بروز بیماری حقیقی شوند ولی اختلال‌هایی ایجاد می‌کند که ممکن است شبیه بیماری عمل کند.
حشرات به قسمت‌های هوای برگ‌های چمن حمله می‌کنند و آن را مورد تغذیه قرار می‌دهند و یا از ریشه آنها استفاده می‌کنند و ممکن است ظاهر گیاهان بیمار جلب کند اما باید با دقت کافی و کامل مورد بررسی قرار گیرد زیرا علت اصلی اختلال ممکن است سریعاً محو شود و کار مشکل خواهد شد و از طرفی وقتی چمن‌ها موجب بیماری می‌گردند و جای آنها خالی می‌شود؛ جای آنها را علف‌های هرز، خزه‌ها و جلبک‌ها پر می‌کنند و رقیبی سرسخت برای چمن خواهند بود.
این عوامل باید توسط آفت‌کش‌ها و به وسیله مکانیکی حذف شوند. برای انتخاب روش صحیح، کنترل و تشخیص دقیق حشره و بیماری، ضروری است توسط کارشناسان شرکت گل چمن آریا بررسی دقیق‌تر انجام شود.
عوامل فیزیولوژیکی آسیب زننده به چمن:
چمن ممکن است مستقیماً به وسیله عوامل مختلف مکانیکی، فیزیکی و شیمیایی موجود در محیط اطراف خود خساراتی وارد گردد. عوامل شیمیایی شامل استفاده بیش از حد از آفت‌کش‌ها، سموم و کودها خواهد بود و یا ادرار حیوانات، کود‌دهی نامناسب، مواد آلوده‌کننده گازی
و زباله‌های شیمیایی می‌باشد و عوامل فیزیکی شامل درجه حرارت بالا ، خاک نامناسب، فشردگی خاک، کاه و کلش، سایه، ریشه گیاهان زینتی، ریشه و سایه درختان و عوامل مکانیکی مانند کندی ریشه چمن‌ها، له شدن بافت چمن، یخ‌زدگی چمن و استفاده از ماشین‌آلات مختلف چمن خواهد بود.
عوامل شیمیایی:
مصرف زیاد از حد آفت‌کش‌ها برای حفط و سلامتی گیاهان و چمن مضر می‌باشد و همچنین بسیاری از آفت‌کش‌ها دارای عوارض جانبی بر روی سایر اجزای اکوسیستم چمن می‌گذارد. استفاده بی‌رویه و بیش‌ازحد آنها به‌ویژه علف‌کش‌ها باعث مرگ چمن خواهد شد.
به‌ویژه عنصر ازت و فسفر و پتاس در بسیاری از خاک‌ها کم می‌باشد بعلاوه در بسیاری از خاک‌ها برای اینکه اسیدیته بین ۶ الی ۷ باقی بماند باید از آهک و گوگرد استفاده شود و خاک را برای اصلاح کمبود موادغذایی و اسیدیته آن، آزمایش نماییم زیرا در غیراین‌صورت ممکن است باعث تجمیع بیش‌ازحد یک یا چند عنصر در خاک شویم.
آفات و حشرات و آبدزدک چمن:
حشرات و آفات ریز خاک مانند آبدزدک، آسیب مستقیمی به چمن وارد می‌کنند و از جمله حشرات و ملخ‌ها خواهد بود. تشخیص به‌موقع و درست اینگونه آفات موجب سلامتی چمن‌ها خواهد شد. آفت آبدزدک چون در زیر خاک زندگی می‌کند، بیشتر در فصل گرم و مرطوب سطح خاک، رشد و نمو پیدا نمی‌دهد و به ریشه چمن‌ها حمله‌ور می‌شود.
برای کنترل آفات حلزون و آبدزدک باید از طعمه مسموم استفاده کنید. برای این کار از سبوس یا آرد گندم را با سم لیندین یا سوین در حدود ۲۰٪ به‌صورت طعمه نیمه‌خشک (اوماچ) نموده و بعد از آبیاری در عصر بر روی سطح چمن میریزیم. در این رابطه می‌توانید با شرکت گل چمن‌آریا مشاوره رایگان داشته باشید.
جمع بندی:
علائم و عکس‌العمل‌های گونه‌های چمن‌ها به انواع بیماری قارچ‌ها متفاوت بوده و بسته به هوا و گرما و سرما و نوع خاک منطقه باید انتخاب شود. زیرا انواع چمن‌ها از لحاظ مقاومت بسیار متفاوت بوده و برخی از واریته‌ها برای رشد در مناطق شهری و صنعتی که مشکلات ناشی از آلودگی هوا و کیفیت هوا و درجه دمای مناسب‌تر هستند و برخی از چمن‌ها در برابر آلودگی بیماری‌های قارچی در مناطق معتدل و مرطوب مقاومت خوبی دارند؛
بنابراین عوامل محیطی و نوع بافت خاک و نوع واریته چمن باید با دقت بیشتری داشته باشیم از جمله قدرت پاخوری چمن در زمین‌های ورزشی، از جمله زمین فوتبال و زمین گلف خواهد بود لذا تیم تخصصی شرکت گل‌چمن‌آریا آماده کمک رسانی به شما عزیزان در این رابطه خواهند بود.
شرکت گل چمن آریا با چندین سال سابقه در چمنکاری، کاشت چمن طبیعی، اجرای چمن مصنوعی و اجرای چمن طبیعی زمین فوتبال آماده ی خدمت زسانی به شما هموطنان عزیز است.
